ขันหมาก 19 คู่มีอะไรบ้าง? พร้อมลำดับขบวนขันหมากพิธีไทย!
แน่นอนว่า ในขั้นตอนงานแต่งแบบไทยนั้น การจัดพานขันหมากมีความสำคัญมาก แต่หลายคนอาจไม่รู้ว่าพานขันหมากในงานแต่งนั้นประกอบด้วยอะไรบ้าง? ขันหมาก 19 คู่คืออะไร? ในงานแต่งต้องเตรียมอะไรบ้าง? บทความนี้ จะอธิบายข้อมูลเกี่ยวกับองค์ประกอบ และการจัดลำดับขบวนขันหมาก จะมีอะไรบ้างนั้น ไปดูกันเลย
ขันหมากคืออะไร ขันหมากเอก ขันหมากโท ต่างกันอย่างไร
ทำไมต้องจัดขันหมากในพิธีการแต่งงานแบบไทย? ขันหมาก คือ สิ่งที่จะต้องใช้ในพิธีแต่งงาน โดยฝ่ายเจ้าบ่าวจะแห่ขบวนขันหมากนี้เพื่อไปสู่ขอเจ้าสาว โดยการแต่งขบวนขันหมากนี้ แยกคร่าวๆ ได้เป็น 2 ประเภท คือ
ขันหมากเอก: ชุดพานเอกที่ต้องถือต่อท้ายเจ้าบ่าว เถ้าแก่ พานต้นกล้วย และพานต้นอ้อย ขันหมากเอกถือเป็นขันหมากหลัก ที่ประกอบไปด้วยสิ่งของที่มีความสำคัญในการสู่ขอเจ้าสาว โดยขันหมากเอกแบ่งออกเป็น 4 พานด้วยกัน ได้แก่ พานขันหมาก พานสินสอด พานแหวนหมั้น และพานเทียนธูปแพ
ขันหมากโท: คือ ชุดพานที่ใส่สิ่งของประกอบพิธี ซึ่งจะมีพานขนมมงคล พานต้นกล้วย-ต้นอ้อย พานผลไม้มงคล เป็นต้น ซึ่งในชุดพานขันหมากโท ประกอบไปด้วย
- พานขนมมงคล 9 อย่าง
- พานไก่ต้ม หมูนอนตอง
- พานวุ้นเส้น 1 คู่
- พานมะพร้าว 1 คู่
- พานกล้วยหอม ต้องใส่เป็นคู่ และส้ม 1 คู่
- พานส้มโอ 1 คู่
- พานชมพู่ 1 คู่
- พานขนมเสน่ห์จันทร์ หรือขนมเปี๊ยะ 1 คู่
- พานขนม เพื่อแจกให้ญาติผู้ใหญ่
พานขันหมาก 19 คู่มีอะไรบ้าง?
พานขันหมาก 19 คู่ คือ การจัดพานขันหมากเพื่อไปสู่ขอเจ้าสาว แบ่งออกเป็น 19 พาน โดยจัดแต่งสิ่งของที่มีความหมายและเพื่อใช้สำหรับพิธีมงคลสมรส ประกอบไปด้วย
- พานขันหมากเอก จำนวน 1 พาน ประกอบด้วย พลู 2 พาน ในพานจะมี หมาก 8 ผล, พลู 4 เรียง เรียงละ 8 ใบ, ถุงเงิน 2 ใบ, ถุงทอง 2 ใบ โดยในซองบรรจุถั่วเขียว, งาดำ, ข้าวเปลือก, ข้าวตอก และซองเงิน 1 ซอง
- พานสินสอด จำนวน 1 พาน พานสินสอด พานทองหมั้น ใช้สำหรับใส่เงิน, ทอง, เพชร, นาค ไว้ในพานเดียวกัน ทั้งนี้ ควรใส่ค่าสินสอดที่เหมาะสม หรือตามที่ตกลงกันของครอบครัวคู่บ่าวสาว
- พานแหวนหมั้น จำนวน 1 พาน
- พานธูปเทียนแพ จำนวน 1 พาน
- พานเชิญขันหมาก (สำหรับฝ่ายเจ้าสาว ถือรอรับขบวนขันหมาก) จำนวน 1 พาน
- พานขนมมงคล 9 อย่าง จำนวน 1-2 พาน ได้แก่ ทองหยิบ, ทองหยอด, ฝอยทอง, ทองเอก, ขนมจ่ามงกุฎ, ขนมเสน่ห์จันทร์, ขนมลูกชุบ, ขนมหม้อแกง, ขนมข้าวเหนียวแดง, ขนมข้าวเหนียวแก้ว และขนมชั้น ซึ่งพานขนมนี้แล้วแต่คู่บ่าวสาวจะหาขนมอะไรมาได้ ขนมในพานขันหมากล้วนมีความหมายในทางเจริญรุ่งเรือง งอกงาม เฟื่องฟู เพื่อเป็นสิริมงคลแก่คู่แต่งงานใหม่
- พานหมูต้ม จำนวน 1 คู่
- พานไก่ต้ม จำนวน 1 คู่.
- พานขนมเปี๊ยะ จำนวน 1 คู่
- พานขนมจันอับ จำนวน 1 คู่
- พานขนมโก๋ปลาเงินปลาทอง 1 คู่
- พานขนมกง 1 คู่
- พานวุ้นเส้น 1 คู่
- พานน้ำตาลทรายแดง จำนวน 1 คู่
- พานขนมถ้วยฟู จำนวน 1 คู่
- พานมะพร้าว จำนวน 1 คู่
- พานส้มโอ จำนวน 1 คู่
- พานต้นกล้วย 1 คู่ ต้นอ้อย 1 คู่ เป็นการสื่อถึงให้คู่แต่งงานทำมาค้าขึ้น ต้นกล้วยยังสื่อความหมายถึงการมีลูกหลานมากมาย ส่วนใหญ่จะใช้เป็นต้นเล็ก โดยให้เถ้าแก่ฝ่ายเจ้าบ่าวเป็นคนถือในขบวนแห่ขันหมาก
- พานไหว้บรรพบุรุษ 1 คู่ (เหล้าขาว ผ้าขาว ขนมจีน ห่อหมก ขนมต้มแดง ขนมต้มขาว) ขึ้นอยู่กับธรรมเนียมความเชื่อของแต่ละพื้นที่
ลำดับขบวนขันหมาก 19 คู่มีอะไรบ้าง ใครต้องถือพานไหน
จะเห็นได้ว่าพานขันหมากนั้นมีจำนวนมาก หลายคนอาจจะสงสัยว่า ขันหมาก 19 คู่จะมีการจัดลำดับขบวนขันหมากอย่างไร หรือใครควรถือพานไหนบ้าง? โดยขบวนขันหมากนั้นจะมีเจ้าบ่าวเดินนำขบวนแห่อยู่หน้าสุด ตามมาด้วย เถ้าแก่และเด็กผู้ชาย เมื่อขบวนขันหมากแห่เข้าใกล้บ้านเจ้าสาว เถ้าแก่ก็จะออกมารับหน้า เพื่อแสดงตนว่าเป็นตัวแทนเของจ้าบ่าว โดยเจ้าบ่าวจะถือช่อดอกไม้ พวงมาลัย หรือพานธูปเทียนแพ ต่อมาด้วยคนถือซองเงิน ซึ่งเป็น พ่อแม่ หรือผู้ใหญ่ของฝ่ายเจ้าบ่าว โดยจะมีลำดับดังนี้
- คู่ต้นกล้วย ต้นอ้อย
- ขันหมากเอก จะถือโดยญาติผู้ใหญ่
- คู่ขันหมากพลู
- พานสินสอดทองหมั้น
- พานแหวนหมั้น พานธูปเทียนแพ
- พานคู่ผ้าไหว้
- ขันหมากโท ให้ญาติหรือเพื่อนเจ้าบ่าวถือ
- พานคู่ขาหมู
- พานคู่วุ้นเส้น
- พานคู่มะพร้าว
- พานคู่กล้วยหอม ส้ม ชมพู่
- พานคู่ขนมมงคล 9 อย่าง
- พานคู่ขนมเสน่ห์จันทร์ หรือขนมเปี๊ยะ
- พานคู่ขนมกล่องที่ใช้แจกญาติๆ
- และปิดท้ายด้วยขบวนรำ
ไขข้อสงสัยเรื่องพานขันหมาก
ขบวนขันหมากถือได้ว่ามีความสำคัญมากในพิธีแต่ง เพราะนอกจากจะเป็นการจัดเตรียมสิ่งของสำคัญที่ต้องใช้ในพิธีแต่งงานแล้ว ยังมีความเชื่อแฝงอยู่ในสิ่งของต่างๆ ที่นำมาร่วมในพานขันหมากอีกด้วย เช่น พานขันหมากต้องจัดเตรียมเป็นจำนวนคู่ และสิ่งของที่จัดในพานขันหมากต้องมีความหมายเป็นมงคล เช่น ต้นอ้อยสื่อถึงชีวิตคู่ที่หวานชื่น ต้นกล้วยสื่อถึงการมีลูกหลานมากๆ ขนมไทยที่ใช้ในพานขันหมากล้วนมีชื่อที่มีความหมายเป็นมงคล เป็นต้น
อีกหนึ่งความเชื่อเกี่ยวกับขบวนขันหมากก็คือ ญาติผู้ใหญ่ที่เดินนำขบวนขันหมากควรเป็นบุคคลที่น่าเคารพและประสบความสำเร็จในชีวิตครอบครัว เพื่อให้ชีวิตของคู่สมรสประสบความสำเร็จเช่นกัน และความเชื่อที่ว่าพ่อ-แม่ของฝ่ายเจ้าสาว ไม่ควรเผชิญหน้ากับขบวนขันหมาก เพราะเชื่อว่าในอนาคตครอบครัวฝ่ายเจ้าสาวอาจกระทบกระทั่งกับครอบครัวฝ่ายเจ้าบ่าว เหล่านี้ก็เป็นความเชื่อเล็กๆ น้อยๆ ที่ถือเป็นเคล็ดให้ชีวิตคู่ยืนยาว
ขาดเหลือเป็นอะไรไหม
การจัดพานขันหมาก 19 คู่นั้น แล้วแต่ความเชื่อและประเพณีของแต่ละท้องที่ บางคู่จัดขันหมากเพียง 9 คู่ หรืออาจจะตัดพานขันหมากบางรายการออก แต่หลักๆ ที่ต้องมีในขบวนแห่ขันหมาก คือ พานขันหมากเอก คู่ต้นกล้วย-อ้อย พานขนมมงคล และสินสอดทั้งหลาย รวมถึง ของใช้ที่จำเป็น เช่น พานใส่ของรับไหว้ เป็นต้น
จบพิธีแล้วแบ่งของอย่างไร
การแบ่งพานขันหมากนั้น ปกติจะแบ่งให้เท่าๆ กันทั้งสองฝ่าย โดยฝ่ายเจ้าบ่าวจะนำส่วนแบ่งจากขบวนขันหมากไปแจกจ่ายให้แขกที่มาร่วมในงาน ทั้งนี้ ต้องมีสิ่งของเหลือไว้ติดพานไม่มากก็น้อย
คู่แต่งงานหรือคนโสดทานขนมจากขบวนขันหมากได้ไหม
เรื่องนี้เป็นความเชื่อของแต่ละบุคคล อย่างไรก็ตาม ขนมในขบวนขันหมากถือเป็นขนมมงคล ใช้เพื่อการมงคล จึงถือว่าเป็นสิ่งที่ดี สามารถรับประทานได้ ซึ่งความเชื่อเหล่านี้สุดแท้แต่ประเพณีความเชื่อของแต่ละท้องถิ่นและความเชื่อส่วนบุคคลเช่นกัน
ได้ลิสต์ไปแล้วว่าขันหมาก 19 คู่ มีอะไรบ้าง มีลำดับและวิธีจัดขบวนขันหมากอย่างไร ซึ่งก็อาจยืดหยุ่นได้ขึ้นอยู่กับความสะดวกของคู่แต่งงานแต่ละคู่ รวมถึงขึ้นอยู่กับความเชื่อแต่ละท้องถิ่นด้วย ไม่ว่าจะเลือกจัดขบวนขันหมากแบบไหน เพียงแค่เตรียมการให้ดีก็จะสามารถมีพิธีมงคลที่เต็มไปด้วยรอยยิ้มได้อย่างแน่นอน! สำหรับใครที่มองหาสถานที่จัดงานแต่งงานที่มีบรรยายดี และรายล้อมด้วยธรรมชาติ ที่แรนโช ชาญวีร์ รีสอร์ท แอนด์ คันทรีคลับ มีพื้นที่ให้บริการ